Πέμπτη 3 Σεπτεμβρίου 2015

Ναός Αγίου Γεωργίου - Ομορφοκκλησιά, Γαλάτσι Αθήνα

πηγή

Βρίσκεται στο Γαλάτσι, στη λεωφόρο Βεΐκου ακριβώς απέναντι από την κύρια είσοδο του Άλσους και είναι γνωστός με την ονομασία Ομορφοκκλησιά ή  Εύμορφη Εκκλησιά λόγω της χάρης και της κομψότητάς του. 


Άποψη του Ναού
πηγή
Πρόκειται για έναν δίστυλο σταυροειδή εγγεγραμμένο τρουλαίο ναό με τέσσερις πεσσούς, διαστάσεων 10.52 Χ 11.02 μέτρων, και με παρεκκλήσιο στη νότια πλευρά. 

Ο τρούλος του ναού είναι αθηναϊκός με το τύμπανό του να είναι ιδιαίτερο ψηλό σε σχέση με την διάμετρό του και σε κάθε πλευρά του τρούλου ανοίγεται από ένα μονόλοβο παράθυρο που φωτίζει εντυπωσιακά το εσωτερικό του Ναού. 

Η ομορφοεκκλησιά έχει νάρθηκα με τετραμερή στέγαση και στη νότια πλευρά προσαρτημένο ένα μονόκλιτο παρεκκλήσιο, με καταφανείς φραγκικές επιδράσεις και οι ισχυρές νευρώσεις των δύο σταυροθολίων του μονοκλίτου παρεκκλησίου δεν αφήνουν αμφιβολία για τον γοτθικό τους χαρακτήρα.

Άποψη του εσωτερικού του Ναού
πηγή

Άποψη των τοιχογραφιών του Ναού
πηγή

Άποψη των τοιχογραφιών του Ναού
πηγή

Άποψη του Ναού
πηγή
Το παρεκκλήσιο, αυτό, επικοινωνεί με το ναό με ένα μεγάλο τοξωτό άνοιγμα στην νότια πλευρά του. 

Οι λεπτές παραστάδες στους τοίχους κρατούν τόξα, πού χωρίζουν το χώρο σε τρία μέρη: το 'Ιερό Βήμα με καμάρα και τα άλλα δυο με σταυροθόλια με ραβδώσεις. 

Το κλειδί του δυτικού σταυροθολίου τονίζεται με γλυπτό ρόδακα γοτθικής τέχνης. 

Το Iερό Βήμα, είναι ελαφρώς υπερυψωμένο σε σχέση με το υπόλοιπο δάπεδο, δυστυχώς χωρίς να καταφέρει να διατηρήσει κανένα ίχνος του τέμπλου του το οποίο είναι χτιστό, αγιογραφημένο και του 1743, σύμφωνα με μια επιγραφή στο μέτωπο της Βασιλείου Θύρας.

Άποψη του Ναού
πηγή
Το σύστημα της τοιχοδομίας του Nαού της Ομορφοκκλησιάς είναι πλινθοπερίκλειστο.

Η άριστη πλινθοπερίκλειστη τοιχοδομή των ανωτέρω μερών του ναού σε συνδυασμό αρμονικά με την αντίστοιχης αξίας λιθοξοϊκή τοιχοδομήτων παραθύρων και των γείσων, έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την αμελή πλινθοπερίκλειστη τοιχοποιία των χαμηλοτέρων μερών. 


Αυτά καταλήγουν σε μεγάλους πολυγωνικούς λίθους και την απρόσεκτη και φτωχική τοιχοδομία του νάρθηκα αποτελούμενη από μικρές πέτρες, πλίνθους και άφθονο κονίαμα ενώ ο περιβάλλον χώρος εξωτερικά του Ναού της Ομορφοκκλησιάς είναι καταπράσινος και ενδείκνυται για περιπάτους.

Άποψη του Ναού
πηγή
Ο Ναός είναι χτισμένος με τα υλικά πρωτοχριστιανικού ναού όπως λίθοι, θραύσματα και σπαράγματα που είναι μέλη αρχαιοελληνικού κτιρίου,  λεηλατημένο που κείτεται δίπλα. 

Γύρω από τον ναό, έχουν βρεθεί αρχαία λείψανα του 5ου - 4ου αιώνα π.Χ., όπου υπήρχε και το αρχαίο νεκροταφείο του αρχαίου Δήμου Βατής που ανήκε στην Αιγηίδα φυλή περιλαμβάνοντας σχεδόν ολόκληρο το βόρειο τμήμα του Άστεως γύρω από τα αφιλόξενα τότε Τουρκοβούνια. 

Ο Αναστάσιος Ορλάνδος χρονολόγησε το μνημείο στο τρίτο τέταρτο του 12ου αιώνα ακριβώς όπως και ο Peter Megaw το 1931 ενώ ο καθηγητής Μπούρας το τοποθετεί στον ίδιο αιώνα, με μια οψιμότερη απόκλιση, που, ίσως δικαιολογεί τα νεοφανή δυτικά στοιχεία επίδρασης που εμφανίζονται τόσο στο παρεκκλήσιο ενώ θεωρεί ότι ο κυρίως ναός είναι σύγχρονος με το παρεκκλήσιο.

Άποψη των τοιχογραφιών
πηγή
Οι τοιχογραφίες, είναι εξαιρετικό δείγμα τέχνης του τελευταίου τετάρτου του 13ου αιώνα και καλύπτουν με αρμονική πολυχρωμία όλες τις εσωτερικές επιφάνειες. 

Ο χρόνος, ο φανατισμός των αλλόδοξων αλλά και οι βαρβαρότητες των ανθρώπων έχουν καταστρέψει σημαντικό μέρος τους, ιδιαίτερα στα χαμηλά και ευκολότερα προσβάσιμα μέρη ενώ το ίδιο σημαντικό για τις τοιχογραφίες του είναι και το παρεκκλήσιο. 

Ο κομψός ναός του Αγίου Γεωργίου κατέστη γνωστός όχι μόνο στον χώρο των βυζαντινολόγων αλλά και των ζωγράφων, κυρίως από την παράσταση στον τρούλο του Παντοκράτορα, που διασώζεται σε αρκετά καλή κατάσταση, παρά τις κακουχίες που υπέστη στη διαδρομή των αιώνων.

Άποψη των τοιχογραφιών
πηγή
Μερικές από τις τοιχογραφίες είναι, στο νάρθηκα: Σκηνές από το μαρτύριο του Αγίου Γεωργίου, στον κυρίως ναό, άγιοι, ασκητές, οι κορυφαίοι των Αποστόλων Πέτρος και Παύλος, Ιεράρχες, η Παναγία με αρχαγγέλους, ο Παλαιός των Ημερών, ο Ματθαίος από τους ευαγγελιστές (ο μόνος που διατηρείται άθικτος), Προφήτες και βέβαια ο Παντοκράτωρ του τρούλου. 

Ο Παντοκράτωρ του Αγίου Γεωργίου της Ομορφοκκλησιάς δεν χαρακτηρίζεται από την κλασικότητα εκείνου στο Δαφνί, αλλά από μια δύναμη που πηγάζει από τα χαρακτηριστικά του προσώπου του ενώ ακόμα, στον κυρίως ναό αναπτύσσονται συνθέσεις όπως η Μεταμόρφωση του Σωτήρος, η Έγερση του Λαζάρου, η Βαϊοφόρος κ.ά ενώ συνθέσεις υπάρχουν και στο παρεκκλήσιο, όπως ο Μυστικός Δείπνος, η Φιλοξενία του Αβραάμ ή ο Αναπεσών, κ.ά.

Ο εντυπωσιακός Παντοκράτορας
πηγή
Χαρακτηριστικά για τον Παντοκράτορα της Ομορφοκκλησιάς ο αείμνηστος αγιογράφος Φώτης Κόντογλου είπε τα εξής: 

«Από τον Παντοκράτορα της Ομορφοεκκλησιάς, θ’ αρχίσεις να μαθαίνεις. Πρέπει να πας να τον αντιγράψεις. Δεν θα τα καταφέρεις γιατί δεν αντιγράφεται, τόσο άπιαστο έργο είναι. Και γω δοκίμασα πολλές φορές. Μα έχει ένα μυστήριο, λες και δεν το ‘κανε χέρι ανθρώπου. ….Μα τούτο το έργο δεν πλησιάζεται. Από 30 χρόνια πηγαίνω εκεί πέρα και Τον βλέπω. Εκείνη η χερούκλα Του είναι σαν όλα μαζί τα χέρια όλου του κόσμου. Σαν να ετοιμάζεται να σου πετάξει το ευαγγέλιο στο κεφάλι! Πολλοί δοκίμασαν να Τον αντιγράψουν μα δεν είναι εύκολο σου λέω!….Ας έρθει όποιος θέλει απ’ το Πολυτεχνείο να κάνει ένα τέτοιο έργο, αν του βαστάει…Είναι ο πιο σπουδαίος Παντοκράτορας σ’ όλη την Ανατολή, μα ποιος το ξέρει αυτό το πράμα..»


Ο Παντοκράτορας.
πηγή

Δίλοβο παράθυρο
πηγή
Και τα τρία μέρη της Ομορφοκκλησιάς (νάρθηκας, ναός και παρεκκλήσιο) έχουν ζωγραφιστεί από ομάδες ζωγράφων που η καθεμιά ερμηνεύει στα μέτρα της ρεύματα της μεγάλης σύγχρονης τέχνης.

Χαρακτηριστικά η Αγάπη Βασιλάκη - Καρακατσάνη επισημαίνει στο τέλος του βιβλίου της σχετικά με την Όμορφη Εκκλησιά και την ανάλυση των τοιχογραφιών της: "Αλλά το σημαντικότερο στοιχείο που φέρνει η Όμορφη Εκκλησιά είναι η απόδειξη, ότι στο δεύτερο μισό του 13ου αιώνα, η μεγάλη τέχνη έβρισκε δρόμους να φθάσει και σε ταπενές επαρχίες, όπου υπήρχαν άνθρωποι ικανοί και πρόθυμοι να την υιοθετήσουν...είναι σημάδια κάποιας πνευματικής και καλλιτεχνικής ευρωστίας και αναγεννήσεως που εκαλλιεργείτο - αυτό είναι το σημαντικότερο - όχι από τους μεγάλους άρχοντες, εκκλησιαστικούς ή πολιτικούς, αλλά από τον απλό λαό...".

Δυστυχώς, ο χρόνος, ο φανατισμός των αλλόδοξων αλλά και οι βαρβαρότητες των ανθρώπων έχουν καταστρέψει σημαντικό μέρος τους, ιδιαίτερα στα χαμηλά και ευκολότερα προσβάσιμα μέρη.

Μαρμαροθέτημα στην τοιχοποιία του Ναού
πηγή
Ο Ναός της Ομορφοκκλησιάς, από το 1921 έχει ανακηρυχθεί διατηρητέο μνημείο και οι ειδικοί φθάνουν σε σημείο να αποκαλούν την Ομορφοκκλησιά Μουσείο Αγιογραφίας, εξαιτίας ακριβώς της καλλιτεχνικής δεξιότητας των άγνωστων για εμάς σήμερα, αγιογράφων της εποχής εκείνης. 

Στο ναό έγιναν εκτεταμένες εργασίες στερέωσης τη δεκαετία του 1950 όπως και το 1989 που ξεκίνησαν επίσης εργασίες στερέωσης και ανάδειξης, οι οποίες και ολοκληρώθηκαν. 

Ο Ναός παραμένει σήμερα κλειστός όλο το χρόνο εκτός από την ημέρα που γιορτάζει ο Αγιος Γεώργιος όπου είναι ανοιχτός και επισκέψιμος καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, ενώ κάποτε στην γιορτή του Αγίου Γεωργίου, γινότανε τριήμερο γλέντι.

Υπεύθυνος του Ναού είναι ο αρχιμανδρίτης Τίτος Γαρεφαλλάκης, προϊστάμενος του Ιερού Ναού Αγίας Ειρήνης Γαλατσίου.