 |
| πηγή |
Βρίσκεται στην ακριτική περιοχή του Νομού Θεσπρωτίας, οκτώ χιλιόμετρα βορειοανατολικά της πόλης των Φιλιατών, κοντά στα ελληνοαλβανικά σύνορα, κτισμένη σε υψόμετρο τριακοσίων περίπου μέτρων, στις δυτικές πλαγιές του όρους Φαρμακοβούνι.
 |
| Άποψη της Μονής πηγή |
Συναντούμε τις εξής κύριες και βασικές παραλλαγές της ονομασίας της:
- Ιερομερίου, από τις λέξεις ιερό και μέρος
- Γυρομερίου, από τις λέξεις γύρω και μέρος
- Γερομερίου, από τις λέξεις γερό ή ξανά ιερό και μέρος
- Γηρομερίου ή Γηρομηρίου, από τις λέξεις γηραιόν και μέρος, από αρκετά χρόνια όμως και μέχρι σήμερα, έχει επικρατήσει η ονομασία και η γραφή «Γηρομερίο».
 |
| Άποψη της Μονής Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών |
 |
| Γενική άποψη των βοηθητικών χώρων της Μονής Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών |
 |
| Όσιος Νείλος ο Ιεριχιώτης ο Ηγιασμένος. πρώτος κτήτορας της Μονής. |
Ιδρυτής
και πρώτος κτήτορας της Μονής είναι ο
Όσιος Νείλος ο Εριχιώτης (1228 - 1334), Κωνσταντινουπολίτης στην καταγωγή και μάλιστα από
την αυτοκρατορική γενιά των Λασκαριδών.
Έγινε μοναχός σε πολύ νεαρή ηλικία στην περίφημη Μονή Ακοιμήτων ή Στουδίου όπου από Νικόλαος μετονομάσθηκε Νείλος και μετά από αρκετά χρόνια επισκέφθηκε για προσκύνημα τα Ιεροσόλυμα.
Επιστρέφοντας από τα Ιεροσόλυμα, συγκρούσθηκε με τον Αυτοκράτορα Μιχαήλ Η Παλαιολόγο, για το επίμαχο τότε φλέγον ζήτημα της ενώσεως της Ανατολικής και της Δυτικής Εκκλησίας.
Έγινε μοναχός σε πολύ νεαρή ηλικία στην περίφημη Μονή Ακοιμήτων ή Στουδίου όπου από Νικόλαος μετονομάσθηκε Νείλος και μετά από αρκετά χρόνια επισκέφθηκε για προσκύνημα τα Ιεροσόλυμα.
Επιστρέφοντας από τα Ιεροσόλυμα, συγκρούσθηκε με τον Αυτοκράτορα Μιχαήλ Η Παλαιολόγο, για το επίμαχο τότε φλέγον ζήτημα της ενώσεως της Ανατολικής και της Δυτικής Εκκλησίας.
Καταδικάστηκε για τις θέσεις του και εγκαταλείφθηκε σε μια βάρκα στο πέλαγος για να χαθεί, όμως η Θεία Πρόνοια μετά από 40 ημέρες τον οδήγησε στα παράλια της Μονής των Αγίων Αββάδων (πιθανώς της Μονής των Ιβήρων του Αγίου Όρους), όπου παρέμεινε για μια τριετία ως πορτάρης.
Γυρνώντας στην
Κωνσταντινούπολη, τιμήθηκε από το νέο
Αυτοκράτορα Ανδρόνικο Παλαιολόγο, όμως
δεν έμεινε για πολύ στη Βασιλεύουσα και ξεκίνησε νέα πολυετή περιοδεία, κατά
την οποία επισκέφθηκε πολλά μέρη των
Αγίων Τόπων.
 |
| Το ασκητήριο του Όσιου Νείλου στην Μονή πηγή |
Στη συνέχεια, μετά από πρόσκληση κατοίκων
της Θεσπρωτίας, μετέβη νοτιότερα, στην
περιοχή του Γηρομερίου, και εγκαταστάθηκε
σε ένα παλαιό ασκητήριο, στη σπηλιά ενός
απότομου βράχου στη θέση Ροδάνι απέναντη
απο την σημερινή τοποθεσία της Μονής.
Σύντομα σχηματίστηκε γύρω του μία μικρή
αδελφότητα ασκητών και κατόπιν οράματος
και αφού βρήκαν την εικόνα της Παναγίας
Οδηγήτριας, εγκαταστάθηκαν στο απέναντι
βουνό όπου έκτισαν εκεί τον πρώτο πυρήνα της
Μονής.
Μετά από αρκετά χρόνια και σε πολύ βαθιά γεράματα, στην ηλικία των 106 ετών, ο Όσιος Νείλος παρέδωσε το πνεύμα του στις 2 Ιανουαρίου του έτους 1334.
Πρώτα όμως συνέταξε τη Διαθήκη του και όρισε το διάδοχό του στην Μονή Γηρομερίου και ένα αντίγραφο του 1812, αυτής της διαθήκης του οσίου Νείλου σώζεται σήμερα στη μονή Γηρομερίου.
 |
| Το παρεκκλήσι πάνω από τον Τάφο του όσιου Νείλου. πηγή |
Στο προοίμιο της διαθήκης του, ο όσιος Νείλος ομολογεί την πίστη του στην Ορθοδοξία και αποδοκιμάζει έντονα αλλά και καταδικάζει τις οποιεσδήποτε αιρέσεις.
Στη συνέχεια της διαθήκης του, μνημονεύει τους συνεργάτες του, τους μοναχούς Καλλίνικο και Γεράσιμο, εξιστορεί τα γεγονότα τα περί της ίδρυσης της Μονής Γηρομερίου της οποίας ήτανε και κτήτορας, παραγγέλλει δε τα της ταφής του και τέλος ορίζει και ως διάδοχό του τον "εν μοναχοίς τιμιώτατον Ησαΐα".
 |
| Εικόνα Αρχαγγέλου Μιχαήλ (18ος αιώνας) πηγή |
Το λείψανό του Οσίου Νείλου, ενταφιάστηκε σε μικρή απόσταση από τη Μονή και παραμένει μέχρι και σήμερα εκεί.
Όταν επεχείρησαν, λίγα χρόνια μετά το θάνατό του, κάποιοι απεσταλμένοι του αυτοκράτορα, να προβούν σε εκταφή και μεταφορά των ιερών λειψάνων του Οσίου στην Κωνσταντινούπολη, κατά μία θεία παραχώρηση και πρόνοια, κατέπεσε ένας ογκώδης βράχος που κάλυψε τον τάφο.
Σήμερα, επάνω
από τον τάφο του Οσίου Νείλου υπάρχει
μικρό παρεκκλήσι.
Η Ιερά Μονή Γηρομερίου ιδρύθηκε στις αρχές του 14ου αιώνα, μεταξύ 1310 και 1320 και στην εποχή της ακμής του Δεσποτάτο της Ηπείρου.
Η Ιερά Μονή Γηρομερίου ιδρύθηκε στις αρχές του 14ου αιώνα, μεταξύ 1310 και 1320 και στην εποχή της ακμής του Δεσποτάτο της Ηπείρου.
Η Ιερά Μονή Γηρομερίου αποτέλεσε
ένα πολύ σπουδαίο και πολύ σημαντικό μοναστικό
κέντρο ενώ έφτασε στην μεγαλύτερη και σπουδαιότερη ακμή
του περίπου κατά τα μέσα του 16ου αιώνα.
 |
| Άποψη του εσωτερικού του Καθολικού της Μονής πηγή |
Κατά
τον Θεοδόσιο Ζυγομαλά, που ήτανε
πρωτονοτάριος του Οικουμενικού
Πατριαρχείου, σε μία έκθεσή του το 1578
για τα μοναστήρια της ευρύτερης αυτής
περιοχής της Ηπείρου αναφέρει ότι στην
Μονή Γηρομερίου εγκαταβιούσαν ακόμη
και μέχρι 300 μοναχοί.
Από
την αρχή της ίδρυσής της υπαγόταν στο
Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως,
ως Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή.
Αργότερα, τον 18ο αιώνα, ως έδρα Πατριαρχικής Εξαρχίας που στην δικαιοδοσία της μάλιστα ανήκαν και 12 χωριά της επαρχίας καθώς και η πόλη των Φιλιατών.
Αργότερα, τον 18ο αιώνα, ως έδρα Πατριαρχικής Εξαρχίας που στην δικαιοδοσία της μάλιστα ανήκαν και 12 χωριά της επαρχίας καθώς και η πόλη των Φιλιατών.
Κατά το 1800, η Μονή έγινε έδρα της Επισκοπής Γηρομερίου, υπαγόμενη στη Μητρόπολη Ιωαννίνων, με την ίδια έκταση στη δικαιοδοσία της ενώ από τότε και μέχρι το 1895 που οριστικά καταργήθηκε, είχε διάφορες εναλλαγές, άλλοτε ως έδρα Επισκοπής και άλλοτε ως Εξαρχίας.
 |
| Άποψη των τοιχογραφιών του εσωτερικού του Καθολικού πηγή |
 |
| Άποψη των τοιχογραφιών του εσωτερικού του Καθολικού πηγή |
 |
| Άποψη του τέμπλου της Μονής πηγή |
Πιθανώς όμως, αρχικά να ήταν του τύπου της μονόκλιτης βασιλικής, ενώ η σημερινή του μορφή, δηλαδή τα τέσσερα τμήματά του, είναι αποτέλεσμα των ανακαινίσεων διαφόρων εποχών.
 |
| Άποψη των τοιχογραφιών του Καθολικού πηγή |
Την ίδια περίοδο οι ηγεμόνες της Βλαχίας το στήριζαν οικονομικά, ενώ δωρεές έκανε και ο Αλέξανδρος Υψηλάντης. Κτίσμα της ίδιας εποχής θεωρείται ο Εξωνάρθηκας, ενώ το Ιερό και ο Νάρθηκας είναι προγενέστερα κτίσματα, τμήματα του πρώτου Ναού, πιθανώς του 14ου αιώνα.
Εξωτερικά διακοσμείται από λιτά κεραμικά σχέδια κυρίως στον τρούλο, στη νότια και στη δυτική πλευρά ενώ εσωτερικά παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον καθώς στολίζεται από αγιογραφικό διάκοσμο του 16ου και 17ου αιώνα και το δεύτερο στρώμα των τοιχογραφιών (1679) είναι λαϊκής τεχνοτροπίας της εποχής εκείνης ενώ το πρώτο, του 16ου αιώνα (1568 - 1590), είναι βυζαντινής τεχνοτροπίας.
 |
| Η αμφιπρόσωπη
εικόνα της Παναγίας Οδηγήτριας - Ιεριχιώτισσας. πηγή |
Το τέμπλο του Καθολικού είναι αξιόλογο έργο ξυλογλυπτικής του 1824 και επιχρυσωμένο το 1829 δια χειρός Θεοδοσίου και του γιού του Κωνσταντίνο, των Ιωαννιτών ενώ οι εικόνες του τέμπλου αγιογραφήθηκαν το 1824 και είναι έργα του σημαντικού αγιογράφου Δημητρίου Παπαδιαμάντη από το Ζαγόρι της Ηπείρου.
Σε ξυλόγλυπτο προσκυνητάρι,
σύγχρονο του τέμπλου, βρίσκεται η εικόνα
της Παναγίας της Οδηγήτριας, η
αρχαιότερη εικόνα της Μονής, διαστάσεων
0. 65 Χ 0. 87 και αγιογραφημένη στις αρχές του
14ου αιώνα, σε ενιαίο ξύλο ενώ έχει και αργυρή
επένδυση του 1875.
Πρόκειται για μία αμφιπρόσωπη εικόνα όπου απεικονίζονται στη μια όψη της η Παναγία Βρεφοκρατούσα του τύπου της Οδηγήτριας, με την επωνυμία ΟΡΗΧΗΟΤΙCCΑ (Ιεριχιώτισσα), ενώ στην άλλη όψη απεικονίζονται οι πρωτοκορυφαίοι Άγιοι, Απόστολοι Πέτρος και Παύλος.
Η Εικόνα αυτή συνδέεται άμεσα με τον
Όσιο Νείλο, λόγο και της σχετικής αναγραφής σε
αυτήν και πιστεύεται ότι δημιουργήθηκε
μετά από δική του παραγγελία.
Πιθανότατα να έγινε αρχικά στο Ασκηταριό του Οσίου Νείλου στην Αυλώνα και να την πήρε μαζί του στο Γηρομέρι όταν μετακινήθηκε.
Η παράδοση για την θαυματουργή εικόνα αναφέρει ότι ο Όσιος Νείλος, 80 χρονών τότε, εγκαταστάθηκε αρχικά σε παλαιό ασκητήριο απέναντι από τη σημερινή τοποθεσία της Μονής Γηρομερίου και με την προσέλευση και άλλων μοναχών στην περιοχή σχηματίστηκε γρήγορα μια μικρή αδελφότητα.
Οι μοναχοί από το ασκητήριο για πολλές μέρες παρατηρούσαν ένα φως να λάμπει απέναντι στο βουνό, παρακινημένοι από αυτό μετέβησαν στο σημείο και βρέθηκαν μπροστά στην εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας από όπου και πήγαζε το φως.
Οι μοναχοί κατάλαβαν πως ήταν θέλημα της Παναγίας να ανεγείρουν εκεί ένα μοναστήρι όπως και έγινε ενώ η εικόνα της Παναγίας, τοποθετήθηκε στο καθολικό της μονής σε ξυλόγλυπτο προσκυνητάρι ενώ λόγω των φθορών της συντηρήθηκε το 1994 από την 8η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Τον 18ο αιώνα, η κάθοδος διαφόρων αλβανικών ορδών
στη Θεσπρωτία αναγκάζει τους κατοίκους
πολλών χωριών να τα εγκαταλείψουν.
Πρόκειται για μία αμφιπρόσωπη εικόνα όπου απεικονίζονται στη μια όψη της η Παναγία Βρεφοκρατούσα του τύπου της Οδηγήτριας, με την επωνυμία ΟΡΗΧΗΟΤΙCCΑ (Ιεριχιώτισσα), ενώ στην άλλη όψη απεικονίζονται οι πρωτοκορυφαίοι Άγιοι, Απόστολοι Πέτρος και Παύλος.
 |
| Η άλλη όψη της αμφιπρόσωπης εικόνας της Παναγίας Οδηγήτριας - Ιεριχιώτισας με τους αποστόλους Πέτρο και Παύλο πηγή |
Πιθανότατα να έγινε αρχικά στο Ασκηταριό του Οσίου Νείλου στην Αυλώνα και να την πήρε μαζί του στο Γηρομέρι όταν μετακινήθηκε.
Η παράδοση για την θαυματουργή εικόνα αναφέρει ότι ο Όσιος Νείλος, 80 χρονών τότε, εγκαταστάθηκε αρχικά σε παλαιό ασκητήριο απέναντι από τη σημερινή τοποθεσία της Μονής Γηρομερίου και με την προσέλευση και άλλων μοναχών στην περιοχή σχηματίστηκε γρήγορα μια μικρή αδελφότητα.
Οι μοναχοί από το ασκητήριο για πολλές μέρες παρατηρούσαν ένα φως να λάμπει απέναντι στο βουνό, παρακινημένοι από αυτό μετέβησαν στο σημείο και βρέθηκαν μπροστά στην εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας από όπου και πήγαζε το φως.
Οι μοναχοί κατάλαβαν πως ήταν θέλημα της Παναγίας να ανεγείρουν εκεί ένα μοναστήρι όπως και έγινε ενώ η εικόνα της Παναγίας, τοποθετήθηκε στο καθολικό της μονής σε ξυλόγλυπτο προσκυνητάρι ενώ λόγω των φθορών της συντηρήθηκε το 1994 από την 8η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
 |
| Η είσοδος στο Κρυφό Σχολειό της Μονής πηγή |
Η μονή κινδύνευε και αυτή, αλλά ο επίσκοπος Βουθρωτού και Γλυκέως Παΐσιος την αναδιοργάνωσε σημαντικά, η περίοδος εκείνη όμως παρέμεινε εξαιρετικά δύσκολη και επικίνδυνη, καθώς οι κάτοικοι πολλών χωριών εξισλαμίστηκαν με τη βία.
Εκείνη την χρονική περίοδο εμφανίστηκε ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, ο οποίος στις 16 Απριλίου του 1775 έφτασε στο χώρο της μονής Γηρομερίου, όπου και πραγματοποιήθηκε η μεγαλύτερη συγκέντρωση πιστών του, περίπου στα 11.000 άτομα.
 |
| Κειμήλια της Μονής πηγή |
Στην Τουρκοκρατία, σύμφωνα με ένα ιστορικό χειρόγραφο, που εκτίθεται στη βιβλιοθήκη της μονής, άλλα και ενός μικρού χώρου, που είναι κρυμμένος πίσω από ένα ντουλάπι μαρτυρούν ότι εκεί, στη σκοτεινή και ταραγμένη εποχή της τουρκοκρατίας λειτούργησε “κρυφό σχολείο”.
Η γραπτή μαρτυρία
είναι αποκαλυπτική: “Ο
ιωάνης του αντωνη παπα, από χορίον γολά,
ευρισκόμενος ης μοναστηριον μαθενα
γράμματα ης τον άγιον αρχιμανδρίτη
κοσμάν κε κάθισα εδό χρόνους … κε μεν
οις βεβέοσιν”.
 |
| Εικόνα Παναγίας "Ρόδον το Αμάραντον" (αρχές 19ου αι.) πηγή |
Αυτά που σώζονται σήμερα, ελάχιστα συγκριτικά με όσα υπήρχαν, κατορθώθηκε να διατηρηθούν με πολλούς κόπους και αγώνες των παλαιοτέρων αδελφών της Μονής, κάτω από αντίξοες συνθήκες και δύσκολες καταστάσεις του παρελθόντος, ιδίως κατά τις τελευταίες πολεμικές περιπέτειες του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.
Ανάμεσα στα κειμήλια της Μονής, περιλαμβάνονται μεγάλος αριθμός εικόνων διαφόρων μεγεθών και εποχών καθώς και έργα μικροτεχνίας, πατριαρχικά σιγγίλια και ηγεμονικά χρυσόβουλα σε μεμβράνη, χειρόγραφα (14ου - 19ου αιώνα), έντυπα βιβλία (17ου - 20ού αιώνα), αργυρά εκκλησιαστικά σκεύη κ.α.
Εκτός από τις σπάνιες εικόνες και τα άλλα κειμήλια, υπάρχουν και λείψανα των Αγίων Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, Παντελεήμονος, Αυξεντίου, Φωτεινής Σαμαρείτιδος, Τρύφωνος, Βονιφατίου, Φωτίου, Στεφάνου πρωτομάρτυρα, Αναστασίας Φαρμακολύτριας κ.ά. ενώ σημαντική είναι επίσης η εικόνα της Παναγίας της Ελεούσης, που επονομάστηκε και Δακρυρροούσα.
 |
| Εικόνα του Τιμίου Προδρόμου. πηγή |
 |
Άποψη του τρούλου του Καθολικού της Μονής
|
Η σημερινή Αδελφότητα αποτελείται από τρεις μοναχούς με ηγούμενο τον αρχιμανδρίτη π. Μεθόδιο Δελή και εγκαταστάθηκε στη Μονή το 1989.
Ασχολείται επιμελώς με την αναστήλωση και συντήρηση του κτηριακού συγκροτήματος, το οποίο με την πάροδο των αιώνων είχε υποστεί σημαντικές φθορές, μέχρι του σημείου της ολοκληρωτικής κατάρρευσης σε κάποια από τα τμήματά του.
 |
Άποψη της Τράπεζας και του Καθολικού
|
Η Μονή λειτουργεί σύμφωνα με τους κανόνες του κοινοβιακού μοναχισμού και δέχεται προσκυνητές καθημερινά από την ανατολή μέχρι τη δύση του ηλίου, δεν
διαθέτει ξενώνα για μεγάλες ομάδες
προσκυνητών και η φιλοξενία γίνεται
μόνο κατόπιν συνεννοήσεως ενώ η πρόσβαση σε αυτό γίνεται με
ασφαλτοστρωμένο δρόμο καλής βατότητας.
Απέχει 8 χιλιόμετρα από τους Φιλιάτες, 23 από την Ηγουμενίτσα και 75 από τα Ιωάννινα, μέσω Κεραμίτσας ενώ ειδικές πινακίδες, σε συγκεκριμένα κομβικά σημεία, καθοδηγούν τους επισκέπτες μέχρι εκεί και υπάρχει επίσης, άνετος χώρος στάθμευσης των αυτοκινήτων και των λεωφορείων.
Απέχει 8 χιλιόμετρα από τους Φιλιάτες, 23 από την Ηγουμενίτσα και 75 από τα Ιωάννινα, μέσω Κεραμίτσας ενώ ειδικές πινακίδες, σε συγκεκριμένα κομβικά σημεία, καθοδηγούν τους επισκέπτες μέχρι εκεί και υπάρχει επίσης, άνετος χώρος στάθμευσης των αυτοκινήτων και των λεωφορείων.
Πανηγυρίζει
τον Δεκαπενταύγουστο και στην εορτή
του κτήτορός της Οσίου Νείλου στις 2
Ιανουαρίου καθώς και την Τρίτη του Πάσχα, τη μνήμη των Νεοφανών
Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης στο
όνομα των οποίων, κατασκευάστηκε
πρόσφατα, Παρεκκλήσιο εντός της μονής.
Τηλέφωνο: (+30) 26640 22407, (+30) 26640 22159
e-mail: info@monigiromeriou.gr
Δείτε
το βίντεο